Hayata Dair

Titiz ve Arkadaş Canlısı Ol, Uzun Yaşa

Sevdiğiniz mesleği yapıyorsanız, iş stresi ömrünüzü uzatır.

Uzun yaşamın sırları yüzyıllardır araştırılıyor. Sağlık Ekonomisti James Smith, işin sırrının eğitim olduğunu ispatlamaya çalışmıştı. Çok yaşamak isteyenler okulda kalmalı. Bu yaklaşım Howard S. Friedman ve Leslie R. Martin'in yürüttüğü ve "Longevity Project" (Uzun Yaşam Projesi) isimli kitapta anlatılan çalışmayla çelişmiyor. Bu etkileyici çalışma sırasında bir grup denek çocukluktan ölümlerine kadar 80 yıl takip edildi. Bu çalışmanın sonucuna göre uzun yaşamanın anahtarı "titiz veya dikkatli olmak". Bunun da kişinin okula devamını sağladığı düşünülürse, Smith'in hipotezi de doğru çıkıyor. Çoğu insan uzun bir yaşamda biyolojik faktörlerin önemli rol oynadığını varsayar. Anne babanız 85 yaşına kadar yaşadıysa, muhtemelen sizin de yaşayacağınız düşünülür. Friedman bunun doğru olmadığını söylüyor. "Genler uzun yaşamayı sağlayan faktörlerin üçte birini oluşturur. Üçte ikisi yaşam şekli ve şansla bağlantılı" diyor. Friedman şansa örnek olarak İkinci Dünya Savaşı'nda yurtdışında savaşmış olan erkeklerle ülkede kalanlar arasındaki farkı gösteriyor. "Savaş sonrasında görüldü ki Pasifik başta olmak üzere deniz aşırı ülkelere gönderilenlerin büyük çoğunluğunda ölüm oranı ülke içinde görevlendirilenlere kıyasla çok daha fazlaydı" diyor. Yurtdışına giden erkeklerde ölüm oranı, ülkede kalan akranlarından 1,5 kat fazlaydı. Dikkatli veya titiz olmanın önemi ile ilgili üç açıklama var. Birincisi ve en açık olanı, titiz insanların daha sağlıklı yaşam tarzları olduğu yönünde. Titiz insanlar sigara ya da alkolü abartmaz, emniyet kemeri takar, doktorun tavsiyelerini dinler ve ilaçlarını almayı ihmal etmez. İkincisi, titiz insanlar daha sağlıklı olmakla kalmaz, daha iyi ilişkilere de sahiptir: Evlilikleri, dostlukları, iş koşulları daha iyidir. Titizlik ve uzun yaşam arasındaki bağlantıyla ilgili en ilginç olanıysa üçüncü açıklama. Friedman, "Bunun biyolojik bir şey olduğunu düşündük. Diğer faktörlerin hepsini saf dışı bıraktık" diyor. O ve diğer araştırmacılar bazı insanların biyolojik açıdan hem daha titiz hem de daha sağlıklı olmaya yatkın olduklarını ortaya çıkardı. Kitapta yazılan araştırma sonuçlarına göre, "Titiz insanların içki ve sigaraya bağlı ölüm ve hastalıklara yakalanma oranı daha düşük. Ancak bu tür kötü alışkanlıklara dayanmayan hastalıklara da yakalanma oranları düşük". Tam bir fizyolojik açıklaması olmayan bu durum, görünüşe bakılırsa beyindeki seratonin gibi kimyasalların seviyesiyle ilgili. Martin, iyimserliğin ise dezavantajları olduğunu söylüyor. "Neşeliyseniz ve özellikle de hastalık ve iyileşmeyle ilgili aşırı iyimserseniz, aksiliklerle karşılaşma ihtimalinizi düşünmüyorsanız, bu aksiliklerle baş etmeniz daha zor olabilir" diyor. "Her şeyin yolunda gittiğini düşünen insanlardansanız, daha dikkatli davranmadığınız için başarısızlık durumunda oluşacak stresten daha fazla zarar görebilirsiniz. Adeta daha fazla soruna davet çıkarırsınız" diyor. Peki ya egzersiz? Martin bir keresinde Fas çölü boyunca yapılan 6 günlük Marathon des Sables'e katıldı. Aşırı egzersiz uzun yaşamanın bir göstergesi olmayabilir ancak maratona katılmak için gerekli organizasyon yeteneği ve azmin büyük ihtimalle uzun yaşama olumlu bir etkisi var. Sevdiğiniz bir işte çalışmak da son derece yararlı. Friedman, "Stresle ilgili bir yanılsama var. İnsanlar herkesin umursamaz olması gerektiğini düşünüyor. Stres yaratan zor bir işte çalışmanız sizin uzun yaşamanıza yol açabilir. Zorluklarla karşılaşmak olumlu bir etki yaratıyor. En nihayetinde insanlar daha fazla ilgili olsa, daha çok çalışsa, başarılı olsa, sorumlu davransa, hangi alanda çalışıyor olurlarsa olsun daha uzun yaşarlar" diyor. Ayrıca, "Elbette pek çok kişi sevmedikleri ya da iyi beceremedikleri işlerde çalışacaktır. Bu tür stresin kötü bir etkisi var ve araştırmalar insanların daha genç öldüğünü gösteriyor" diyor. Evlilikte mutluluğun, sağlık ve uzun yaşam açısından olumlu bir etkisi olduğu kesin. Ancak ilginç olan kocanın mutluluğunun çift üzerindeki etkisi daha fazla. Kadının mutluluğunun, kendisinin yaşamının uzunluğu konusunda kocasının mutluluğundan daha az etkili. Peki, sosyal açıdan hangi özellik uzun yaşam şansını artırıyor: Güçlü bir ilişkiler ağı. Bu açıdan kadınlar daha güçlü. Proje henüz bitmedi. Martin uyku düzeni gibi diğer değişkenleri de incelemek istiyor. Friedman'a göre cevap bulunamayan sorulardan en önemlisi emeklilikle ilgili sorular. "Emekli olup kumsala gitmenin iyi olmadığını biliyoruz" diyor. Fakat stresli, sıkıcı bir işte çalışmaya devam etmek de iyi değil. "Bu geçişleri daha sağlıklı müzakere etmenin yollarını bulmalıyız" diye ekliyor.

KATHERINE BOUTON -New York Times